Difference between revisions of "Римска анперря"
*>Yaroslav Zolotaryov |
*>Yaroslav Zolotaryov m |
||
| Line 1: | Line 1: | ||
[[Image:Roman Republic Empire map.gif|thumb|right|250px|Експансия Римской Империи]] | [[Image:Roman Republic Empire map.gif|thumb|right|250px|Експансия Римской Империи]] | ||
| − | [[Image:Roma-Stemma.png| | + | [[Image:Roma-Stemma.png|100px|left]] |
| − | '''Римска империя''' ([[латинской говор|по-латински]]: ''Imperium Romanum'') — державно створенне, како изжывало меж 6 столеттем до н.п. и 5 али 6 столеттем н.п. с осерьодью в городе [[Рим |Рим]]. | + | '''Римска империя''' ([[латинской говор|по-латински]]: ''Imperium Romanum'') — державно створенне, како изжывало меж 6 столеттем до н.п. и 5 али 6 столеттем н.п. с осерьодью в городе [[Рим |Рим]]. Колыб державной володы Риму неодиново ментовалса на протягу деянньов: Рим прошол шлях от Царсково срока до Республики и послед до Империи, башлыкованне какой проводилося императором. |
| − | + | З невялікага паселішча Рым ператварыўся ў імперыю, у грамадскую форму і ў універсалістычную ідэю (''imperium sine fine'' – "бязмежная імперыя"). | |
| − | |||
== Гістарычны агляд == | == Гістарычны агляд == | ||
Revision as of 19:42, 12 Серьпня 2006
Римска империя (по-латински: Imperium Romanum) — державно створенне, како изжывало меж 6 столеттем до н.п. и 5 али 6 столеттем н.п. с осерьодью в городе Рим. Колыб державной володы Риму неодиново ментовалса на протягу деянньов: Рим прошол шлях от Царсково срока до Республики и послед до Империи, башлыкованне какой проводилося императором.
З невялікага паселішча Рым ператварыўся ў імперыю, у грамадскую форму і ў універсалістычную ідэю (imperium sine fine – "бязмежная імперыя").
Гістарычны агляд
Перыядызацыя гісторыі Старажытнага Рыма заснавана на формах кіравання, якія, у сваю чаргу, адлюстроўвалі сацыяльна-палітычныя ўмовы: ад царскай улады ў пачатку гісторыі да імперыі-дамінату ў яе канцы.
Царскі перыяд
[[Выява:She-wolf suckles Romulus and Remus.jpg|міні|Міф заснавання Рыму: капіталійская ваўчыца корміць малаком хлапчукоў Ромулуса і Рэмуса]]Старажытнарымскія крыніцы датуюць заснаванне Рыма 753 годам да н. э.; гэты момант пазней сталі лічыць пачаткам летавылічэння (ab urbe condita). Тэрыторыя сямі пагоркаў, на якіх згодна паданню ўзнік Рым, была заселена яшчэ да заснавання горада плямёнамі лацінаў і сабінэраў. З раскіданых па наваколлю невялічкіх вёсак і ўтварыўся нарэшце Рым. Неўзабаве да ўлады ў Рыме прыйшлі этрускія каралі, а эпоха іх кіравання атрымала ў гістарычных крыніцах назву царскага перыяду. Пры этрусках адбылося значнае эканамічнае ўзмацненне Рыма: горад-краіна ажыццяўляў кантроль над дзвюма буйнымі гандлёвымі шляхамі — Віа Лаціна ("лацінскі шлях", Via Latina) і Віа Салярыя ("саляны шлях", Via Salaria).
Згодна некаторым легендам, царскі перыяд рымскай гісторыі мае непасрэднае дачыненне да гісторыі Троі: выжыўшых траянцаў прывёў за сабой на тэрыторыю Лацыі Энэй, сын Анхіза і багіні Венеры. Але гэтыя міфалагічныя паданні і легенды з'явіліся некалькімі стагаддзямі пазней і ўжо пасля заснавання Рыму, і таму не вытрымліваюць крытыкі.
Моцны ўплыў на культурнае станаўленне Рыму аказалі этрускі, менавіта праз этрускаў у рымскі быт прасачыліся элементы грэцкай культуры. Прыкладамі таму з'яўляюцца этрускія лічбы, грэцка-этрускае пісьмо, з якога пазней утварыўся лацінскі алфавіт, этрускае яснабачанне, а такасма пахавальны рытуал, які найбольш яскрава праявіўся некалькі пазней у баях гладыятараў. Скінуўшы з сябе цяжар улады этрускіх каралей прыкладна ў 500 годзе да н.э., Рым хутка пачаў узмацняць свой уплыў у Італіі. Апошні рымскі кароль этрускага паходжання — Луцый Тарквіній Супербус (Луцый Тарквіній Горды) — быў згнаны рымлянамі пад кіраўніцтвам Луцыя Юнія Брута з Рыма; згодна паданню, падставай для гэтага і апошняй кропляй цярпення грамадзян стала згвалтаванне аднім з сыноў караля дабрадзейнай рымскай жанчыны па прозвішчу Лукрэцыя.