Римска анперря
Римска империя (по-латински: Imperium Romanum) — державно створенне, како изжывало меж 6 столеттем до н.п. и 5 али 6 столеттем н.п. с осерьодью в городе Рим. Колыб державной володы Риму неодиново ментовалса на протягу деянньов: Рим прошол шлях от Царсково срока до Республики и послед до Империи, башлыкованне какой проводилося императором.
С небольшово посьолка Рим перетворилса в империю и в универсалистичну думку (imperium sine fine – "бескултышна империя").
Деянской обзыр
Периводизацыя деянньов Старожыльново Рима обоснована на колыбях башлыковання, каки, в свою череду, колыбили соцыяльно-правильны газары: от царской володы в зачале деянньов до империи-домината в ейном конце.
Царской срок
Старожыльноримски аржаны датуют обоснованне Рима 753 годом до н. п.; етот момент позней стали шшытать зачалом годошшыслення (ab urbe condita).
Тэрыторыя сямі пагоркаў, на якіх згодна паданню ўзнік Рым, была заселена яшчэ да заснавання горада плямёнамі лацінаў і сабінэраў. З раскіданых па наваколлю невялічкіх вёсак і ўтварыўся нарэшце Рым. Неўзабаве да ўлады ў Рыме прыйшлі этрускія каралі, а эпоха іх кіравання атрымала ў гістарычных крыніцах назву царскага перыяду. Пры этрусках адбылося значнае эканамічнае ўзмацненне Рыма: горад-краіна ажыццяўляў кантроль над дзвюма буйнымі гандлёвымі шляхамі — Віа Лаціна ("лацінскі шлях", Via Latina) і Віа Салярыя ("саляны шлях", Via Salaria).
Згодна некаторым легендам, царскі перыяд рымскай гісторыі мае непасрэднае дачыненне да гісторыі Троі: выжыўшых траянцаў прывёў за сабой на тэрыторыю Лацыі Энэй, сын Анхіза і багіні Венеры. Але гэтыя міфалагічныя паданні і легенды з'явіліся некалькімі стагаддзямі пазней і ўжо пасля заснавання Рыму, і таму не вытрымліваюць крытыкі.
Моцны ўплыў на культурнае станаўленне Рыму аказалі этрускі, менавіта праз этрускаў у рымскі быт прасачыліся элементы грэцкай культуры. Прыкладамі таму з'яўляюцца этрускія лічбы, грэцка-этрускае пісьмо, з якога пазней утварыўся лацінскі алфавіт, этрускае яснабачанне, а такасма пахавальны рытуал, які найбольш яскрава праявіўся некалькі пазней у баях гладыятараў. Скінуўшы з сябе цяжар улады этрускіх каралей прыкладна ў 500 годзе да н.э., Рым хутка пачаў узмацняць свой уплыў у Італіі. Апошні рымскі кароль этрускага паходжання — Луцый Тарквіній Супербус (Луцый Тарквіній Горды) — быў згнаны рымлянамі пад кіраўніцтвам Луцыя Юнія Брута з Рыма; згодна паданню, падставай для гэтага і апошняй кропляй цярпення грамадзян стала згвалтаванне аднім з сыноў караля дабрадзейнай рымскай жанчыны па прозвішчу Лукрэцыя.